Grad Plav se nalazi na oko 910 metara nadmorske visine na jugu Sandzaka, ispod ljutih i snijeznih Prokletija, na desetak kilometara od granice Albanije. Prostire se na povrsini od 486 km2 i ima 25.000 stanovnika. Nacionalno stanovnistvo cine Bosnjaci sa 87%, Albanci sa 8% i Crnogorci i Srbi sa 5%. Granici se sa opstinom Berane. Centar opstine je Plav. Izuzetne ljepote jezera, planina i rijeka ovoga kraja ucinile su da najatraktivija privredna grana bude turizam koja je u zadnjih tridesetak godina jednostavno zaobisla ovaj kraj. Cinjenice govore da su bistre plavske vode privukle mnoge ljubitelje prirode jos prije Drugog svjetskog rata. Godine 1948. u toku ljeta, statisticari su zabelezili da je grad Plav imao pet puta vise turista od jadranske Budve. Imajuci u vidu danasnje podatke, Budva je postala mediteranska metropola, a Plav je zaboravljen. 
Na samoj obali Plavskog jezera nalaze se dva moderna hotela koji imaju bazen, kongresnu salu, Nacionalni salon koji je prekrasno dekoriran, te brojne sportske terene. No bez posjetilaca sve ovo lici na jednu kamaru betona i metala, a ne za ono zasta je i namenjen. Ali u jednoj nesreci bilo je i srece, tako da su u hotelske i turisticke kapacitete ovog kraja bili smjesteni muhadziri iz Bosne i Kosova koji su nasli utociste kod plemenitog naroda Plava kada je nad njima i njihovim drzavama izvrsena agresija i genocid. Svakako, jedan od najvecih turistickih lokaliteta u sandzackoj regiji predstavlja upravo Plavsko jezero, koje je najvece lednicko jezero na ovom dijelu Balkana. Plavsko jezero sa svojom pritokom Ljucom i otokom Limom, koji se uliva u Drinu, predstavlja jednu savrsenu sliku ljubitelja raznih sportova na vodi. Racuna se da je Plavsko jezero postalo krajem ledenog doba jos prije 24000 godina kada je doslo do promjene klime i do naglog otopljavanja nasih krajeva. Duzina jezera je oko 3,5 km, a sirina vise od 2 km. Jezero je bogato raznim vrstama slatkovodnih riba i skoljki. Razvijen je robolov. Pored ribolova, jezero pruza mogucnost i lova na pernatu divljac. Na jezeru se nalazi moderan splav koji je sagradjen prije pedesetak godina. Na njemu mogu kupaci da se suncaju i da uzivaju u bistroj vodi Plavskog jezera. U toku ljeta, organizuju se i skokovi u vodu sa montazne skakaonice na splavu do desetak metara visine. Ljubitelji prirode bi imali priliku da se pored Plavsklog jezera koje se nalazi na 910 metara nadmorske visine, kupaju i uzivaju ljepotu Hridskog jezera, koje je na 2000 metara nadmorske visine i koje se smatra da je jedno od ljepsih jezera u Evropi. Hridsko jezero ili "Jezero srece" kako ga jos od dragosti zovu brojni posjetioci, nalazi se na sjevero-zapadnoj strani Prokletija. Ovo planinsko jezero je ispod hridskih strmenih krsa i prostire se na lokalitetu hridske mjere na oko 300 metara duzine i oko 160 metara sirine. 
Dubina se procenjuje na 5-6 metara koja se u jesenjem, zimskom i proljecnom dobu povecava usred padavina i otapanja snijega, dok za vrijeme ljeta neznatno umanjuje. Ovo planinsko jezero nije nesto posebno bogato ribom vjerovatno zbog nedostatka hrane od koje bi mogle normalno zivjeti, jer u toku zimskog perioda zbog debelog leda i visokog snijega nemoguce bi bilo da se ubacuje hrana za njih. "Jezero srece" zovu ga iz razloga zato sto mnogi vjeruju da kupanjem u ovoj bistroj planinskoj vodi donosi srecu u zdravlju i braku. Pored ova dva prelijepa jezera se nalazi i Visitorsko jezero. Ono se nalazi na istoimenoj planini koja se uzdize iznad Plavskog jezera na oko 1735 metara nadmorske visine, duzine oko 100 metara, sirine oko 80 metara a dubine nesto manje od 5 metara. Ono je, na razliku od Hridskog jezera, okruzeno gustom i visokom sumom. Vrlo je interesatno za ljubitelje planinarenja, ali za sada nam ostaje samo kao slovo na papiru dok ne vratimo pravi turisticki sjaj nasem kraju, jer ovakvih ljepota nemoguce je naci na daleko. Pored prirodnih ljepota ovaj kraj raspolaze sa bogatim kulturno-historijskim objektima koji bez sumnje daju jedanu posebnu sliku ljepote plavske carsije, medju kojima su najznacajniji: Stara ili Drvena dzamija iz XV vijeka, dzamija "Sultanija", Ferovica ili Sabovica dzamija, Redzepagica dzamija, Redzepagica Kula, Dom kulture, Bosnjacki Centar "Ikre" (sa bibliotekom i mesdzidom koji je u izgradnji), kao i porodicne kule: Hadzimusevica, Jasavica, Kamica, Ducica i druge. Stara, Drvena ili Carsijska dzamija kako je tu zovu, bez sumnje je najznacajniji vjerski i historijski objekat koji se ubraja u objekte nulte kategorije i kao takav je zakonski zasticen od strane drzave. Sagradjena je 1471. godine. Ime Stara dzamija je dobila vjerovatno zato sto je najstariji objekat takve vrste na nasim prostorima i koji vec vijekovima prkosi raznim vrjemenskim, politickim i drugim neprilikama. Doduse njeno pravo ime je Drvena dzamija. Tako je nazvana kada je napravljena prije vise od pet vijekova. Uradjena je iz dva znacajna i zanimljiva dijela. Prvi dio je od kamena koji je vesto ukomponiran sa gornjim drvenim dijelom koji se razvija do strmenog krova koji je bio pokriven sindrom (a sada plastikom koja asocira na sindru) iz kojeg izrasta vitka i prelijepa drvena munara sto se uzdize u plavo nebo, dok se sa drugim dijelom preko kamena spusta na zemlju gdje je i glavni ulaz ovoj prekrasnoj dzamiji. Ulazni dio poznat kao soferluk je posebno dekoriran i koji nas vodi u unutrasnji dio koji je prekrasno uredjen od raznih umjetnickih razbarenja na drvetu kao i nosecih stubova, do lijepe mimbere i krasnog mihraba.
Na gornjem dijelu je uradjen prostor za zene kako islamski propisi nalazu, a koji joj takodje daje posebnu unutrasnju ljepotu celokupnog ovog islamskog objekta. Carsijska dzamija, nazvana je sto dovoljno govori da se nalazi u samoj gradskoj jezgri. U njenoj blizini, na desnoj strani je zgrada PTT, ispred nje su zgrade Skupstine opstine i Opstinskog suda, a naspram nje je dzamija "Sultanija" koja ce nakon obnove u skorije vrijeme biti stavljena na raspolaganje vjernicima. Kula ili cardak Redzepagica kako je u Plavu zovu, je svakako najinteresatniji i najljepsi objekat te vrste na podruciju opstine Plav. Kula se nalazi u samom centru grada i prema podacima kojima raspolazemo, podignuta je u XV vijeku. Namjera graditelja je bila da sluzi u svrhu musafirhane za putnike. Rijec je o najstarijoj bosnjackoj stambenoj gradjevini ovoga kraja koja je jos sacuvana. U ovoj prelijepoj zgradi se stanovalo do prije dvije decenije. Napravljena je iz pet nivoa, pola od kamena a pola od kvalitetnog drveta. Svakako, predstavlja biser bosnjacke arhitekture. Prije nekoliko godina, odlukom Skupstine opstine odredjen je da bude Muzej grada Plava i da se u druge svrhe nemoze upotrebljavati. Plav je veoma staro naselje koje datira jos od ilirskog i grcko-rimskog perioda, a sav procvat je dozivio za vrijeme turske vladavine. Govori se da su se u ovom kraju naseljavali jednim dijelom Iliri, kao i Grci i Rimljani, naravno i Bogumili. U vrijeme Turske carevine izgradjen je grad Plav sa svojim visokim zidinama, gdje su mahom zivjeli age i begovi. Medju najstarijim bratstvima ovog kraja isticu se Redzepagici, Omeragici, Ferovici, Ferhatovici i dr. Tada je Plav imao status vilajeta a jedno vrijeme pripadao Skadarskom, te Novopazarskom sandzaku. Plavski Bosnjaci u vrijeme Turske Carevine imali su i neobicnu 34-godisnju autonomiju. Naime, odlukom Berlinskog kongresa 1878 godine, Bosanski pasaluk je podijeljen na tri dijela. Bosna i Hercegovina pripali su Austro-Ugarskoj, dok je Novopazarski sandzak ostao pod Turskom Carevinom. Plav i Gusinje su pripali Crnoj Gori. Takvu odluku nisu prihvatili Bosnjaci i Albanci Plava i Gusinja. Revoltirani knjaz Nikola I uputio je na Plav i Gusinje veliku vojsku 3. i 4. decembra 1879. godine. Vojsku su na Noksicu Bosnjaci i Albanci ovog kraja zaustavili i pobijedili. Ta plavsko-gusinjska autonomija trajala je sve do 1912. godine, kada su Crnogorci okupirali Plav i Gusinje, te izvrsili nezapamceni genocid u kojem su stradali Bosnjaci i Albanci koji su odbili da se pokrste da bi na neki nacin bili "spaseni". Slican genocidni zlocin su pocinili i sa istim namjerama 1913. i 1919. godine. U to vrijeme je stradala najljepsa dzamija ovog kraja, dzamija "Sultanija", a unutrasnji dio u potpunosti demolirali da bi im kasnije sluzila kao skola, odnosno UDBA. U sastavu opstine Plav nalaze se drevna varosica Gusinje i varosica Murino. Danas opstina Plav ima oko 25.000 stanovnika. Medjutim, raspolazemo podatcima iz 1895. godine kada je ovaj kraj imao isto stanovnika (25.000). Dakle, radi se o velikom raseljavanju zitelja ovog kraja. Najvise su se ljudi iz ovog kraja selili u Ameriku, Bosnu i Hercegovinu, Tursku, zemlje zapadne Evrope, Kosovo, Makedoniju, Podgoricu i druge krajeve. Plav i Gusinje su od davnina vazili za malu trgovacku i kulturnu saobracajnicu, gdje su prolazili vazni putevi za Dubrovnik i Podgoricu, Novi Pazar i Istambul. Danas, ovo mjesto je gotovo sa svim saobracajnicama zaobidjeno, bez obzira na privredne a posebno turisticke mogucnosti. Od preduzeca i firmi u ovom kraju treba spomenuti: DIP "Bor" (osnovano 1959. godine), DP "Termoplast" (osnovan 1981. godine), RO konfekcije "Teteks" (1985. godine), zemljoradnicke zadruge u Plavu i Gusinju. U Plavu su se zadrzali stari zanati i oblici trgovine. U plavskom kraju razvijeno je sumarstvo, lov i ribolov, ali ne i turizam s obzirom na prirodne ljepote i velike mogucnosti za razvoj ovog kraja kako u ljetnjem tako u zimskom periodu. Na podruciju plavskog kraja postoji vise osnovnih skola, medju kojima je najznacajnija "Hajro Sahmanovic". Gimnazija je u Plavu osnovana 1966. godine i danas nosi naziv "Beco Basic" (po narodnom heroju iz Drugog svjetskog rata). U Plavu postoji i predskolska ustanova djeciji vrtic. Svakako, narod ovog kraja poducen ajetom iz Casnog Kur'ana "Uci, proucavaj u ime svog Gospodara" posebno se zalaze za razvoj skolstva u periodu muslimanske renesanse XV i XVI vijeka, kada je postojala Biblioteka u vrijeme Dubrovacke Republike, koja je bila izgradjena 1471. godine o kojoj je pisao poznati putopisac Evlija Celebija. Poseban napredak se vidimo mogao primetiti u XVIII i XIX vijeku, gdje je bila osnovana skola "Ruzdija i Mekteb". Medjutim, pocetkom XX vijeka ove skole su onemogucivane da rade, da bi tek 1960. godine prosvjetna delatnost dozivela, ako se moze reci, znacajnu afirmaciju. Ovaj kraj je dao niz znacajnih licnosti iz raznih naucnih i umjetnickih disciplina, sto jasno govori da su plavski Bosnjaci uvijek tezili obrazovanju i da su upucivali svoju omladinu u svijet da zavrse visoke strucne spreme. Posebno isticemo da plavski kraj ima izuzetne terene za planinarenje, po cemu su poznati masivi Bogicevica, Hridski krsi i drugi vrhovi Prokletija gdje ima nekih naznaka da se proglase Nacionalnim parkom. Svakako je najzanimljiviji zimski smucarski kompleks Paljevi i Konjski obor na planini Kofiljaci koji se nalazi na svega tri kilometra od grada Plava, kao i kompleks Bogicevica 20 km od Plava. Prema nekim istrazivanjima OESD plavsko-gusinjski kraj pruza mogucnost izgradnje 29000 metara sumarskih staza. S ozirom da su rijeke u ovom kraju bogate sa posebnim brzicama na pojedinim dijelovima svog toka, sa time se otvara mogucnost splavarenja i kajakastva sto daje poseban znacaj ka razvoju turizma. Naravno, sve ove rijeke su bogate prvoklasnom ribom, te eto posebne mogucnosti onima koji uzivaju bacanju udice. Osim tradicionalnih plavskih knjizevnih susreta koji se odrzavaju vise od dvije decenije nesto posebno na kulturnom planu se nije uradilo. Ako uzmemo u obzir da znacajan broj nasih intelektualaca vec godinama rade u drugima gradovima i zemljama, neki cak vode i znacajne institucije mozda i glavnu rijec iz polja nauke i kulture, dok za svoj zavicaj nisu uradili skoro nista znacajno. Na knjizevnim tradicionalnim susretima dodeljivana je nagrada poznatog pisca iz ovog kraja, rahmetli Esada Mekulija. Pitanje je dali se sa njom i nastavilo s obzirom da ju je ustanovilo Udruzenje pisaca Plava, ili su opet u ovom kraju neka politicka previranja na kulturnom polju.
|
Info Sajta
•